Devlet engelli vatandaşlarına çeşitli destekler sunarken, engelli bireylerin annelerine de bazı ayrıcalıklar tanınıyor. Sosyal güvenlik sistemi engelli çocuğuna bakan annelere erken emeklilik hakkı veriyor.
Tüm engelliler erken emekli olma hakkına sahip. İster doğuştan engelli olup SSK'lı, Bağkur'lu ya da memur olarak çalışmaya başlasın, isterse işe girdikten sonra engelli olsun, her engelli için bu hak baki. Buna 'malulen emeklilik' deniliyor. Engellilerin emeklilikte 1 Ekim 2008 tarihi milat. bu tarihte uygulamaya giren yasa, engelli çalışanlara bazı istisnalar tanıyor. Yani 1 Ekim 2008'den önce işe başlayanlar ile 1 Ekim 2008 sonrası işe başlayanların emeklilik süreleri de değişiyor.
KADEMELİ ARTAN SİSTEM
1 Ekim 2008'den önce işe başlayan engelli çalışanların emeklilik şartları SSK'lı, memur ve Bağkur'lu statüsüne göre farklılık gösteriyor ve kademeli bir emeklilik şartı getiriyor. 1991'den önce işe giren yüzde 40-59 engeli olanlar, 15 yıl ve 3 bin 600 günle emekli olabilirken, 1997-2000'de işe girenler 18 yıl ve 4 bin 80 güne tabi oluyor.
3 KOŞULA DİKKAT!
1 Ekim 2008’den önce işe başlayan engelli çalışanların emeklilik şartları SSK’lı, memur ve Bağkurlu statüsüne göre farklılık gösteriyor ve kademeli bir emeklilik şartı getiriyor. Çalışanlar, engellilik derecesine göre, 1 Ekim 2008 tarihi ve sonrasında, yaş şartı olmaksızın emekli olma hakkı elde etmek için üç şartı yerine getirmeleri gerekiyor.
1-Çalışma gücünde kayıp oranı yüzde 40-49 arası olanlar, 18 yıl çalışıp, 4680 gün prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.
2-Çalışma gücünde kayıp oranı yüzde 50-59 arası olanlar, 16 yıl çalışıp, 4320 gün prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.
3-Çalışma gücünde kayıp oranı yüzde 60 ve üzeri olanlar, 15 yıl çalışıp, 3960 gün prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.
İlk işe başlanan tarihten önce engelli olanlar malulen emekli sayılamıyor, vergi indiriminden dolayı erken emekli olabiliyor. Ancak işe başladıktan sonra herhangi bir nedenden sakat kalan ve bu sakatlığını da kurul raporu ile tasdik ettirenler, hem malulen hem de vergi indiriminden dolayı emekliliğe hak kazanabiliyor.
SSK'LI DA OLABİLİYOR
1 Ekim 2008 öncesinde ilk defa çalışmaya başlayan ve çalışmaya başladığında da 2/3 oranında hastalık ya da engeli bulunan; bundan dolayı da sakatlık aylığından yararlanamayan kişiler; 15 yıldan beri sigortalı olmaları ve en az 3600 gün prim ödemeleri halinde, yaşları ne olursa olsun emekliliğe hak kazanıyorlar.
Yine 1 Ekim 2008 öncesi çalışmaya başlayan ve sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanan sigortalılar için kademeli bir emeklilik süresi uygulanıyor.
EKİM 2008 SONRASI
Çalışmaya başladığı tarihten önce engelli olanlar ise en az 15 yıldan beri sigortalı olmaları ve en az 3960 gün prim ödemeleri halinde emekli olabilir, emekli aylığı alabilirler. Bu koşul, 2015 tarihinden sonra işe girenler için geçerlidir. Bu tarihten önce işe girenler ise engelli rapor oranına ve derecesine, işe giriş tarihine göre emekliliğe hak kazanacak. 1 Ekim 2008 ile 31 Aralık 2008 arasında işe girenler 3700 gün prim ödeyerek emekli olacak.
1 Ocak 2009 ile 31 Aralık 2009 arasında işe girenler 3800 gün prim ödeyerek emekli olacak. 1 Ocak 2010 ile 31 Aralık 2010 arasında işe girenler 3900 gün prim ödeyerek emekli olacak. 1 Ocak 2011 ile 31 Aralık 2011 arasında işe girenler ise 3960 gün prim ödeyerek emekliliğe hak kazanacak.
BAĞKUR'DA DURUM
1 Ekim 2008’de uygulamaya giren yeni sosyal güvenlik kanunu ile gelen değişikliklerden biri de engelli olup da Bağkurlu olarak çalışanlara da emeklilik hakkı tanınması oldu. Engelli durumu yüzde 60 ve fazla olanlar 15 yıldan beri sigortalı olmaları ve 3960 gün prim ödemeleri halinde yaş şartı aranmadan emekli olabiliyor.
Engelli durumu yüzde 50-59 arası olanlar ise 16 yıl çalışmaları ve 4320 gün prim ödemeleri halinde emekliliğe hak kazanıyor. Engellilik hali yüzde 40-49 arasında olanlar ise 18 yıl çalışmaları ve 4680 gün prim ödemeleri halinde, yine yaş şartı aranmadan emekli olabiliyor.
MEMURLAR İÇİN NASIL?
Memurluğa engel kadrosu ile başlayanlar ve memur olmadan önce yüzde 40 ve daha fazla engelli raporu bulunanlar 15 yıllık (5400 gün) çalışma süresi bitiminde emekliliğe hak kazanıyorlar. Memurluğa başlamadan önce en az yüzde 40 oranında engelli olan (sağlık kurulu raporuna göre) ve yine yüzde 40 oranında doğuştan engelli olanlar 15 yıl (5400 gün) prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.
Memurluğa başladıktan sonra herhangi bir nedenden çalışma gücünde kayıp olması halinde, yani engelli hale gelmesi halinde, bu durumu da sağlık kurulu raporu ile tescillenmesi halinde emekli olabiliyorlar.
ENGELLİ ANNESİNE DE ERKEN EMEKLİLİK
'Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelerin '' yararlandığı bu haktan Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı, Tarım İşçileri ve İsteğe Bağlı Sigortalı olan anneler yararlanır.1 Ekim 2008 sonrası çalışılan sürenin dörtte biri oranındaki süre çalışılan süreye ilave edilir ve bu süre emekliliğe kalan süreden düşürülür.
Örneğin, 01.10.2008 tarihinden sonra 1000 gün prim ödeme gününüz mevcutsa 1000 günlük prim ödeme süresine 250 gün daha eklenecek ve toplam 1250 gün prim ödemiş sayılacaksınız. Ayrıca eklenen bu süre emeklilik yaş haddinizden de düşecek. Böylece daha erken emekli olabileceksiniz.
Engelli çocuğun bakıma muhtaç yani raporunda 'ağır engelli' ibaresinin olması gerekmektedir. Çocuğun bakıma muhtaçlığı devam ettiği sürece bu haktan yararlanılır.
Birden fazla bakıma muhtaç çocuğu olanlar için SGK; her çocuk için inceleme yapar ancak sadece biri üzerinden erken emeklilik hakkından yararlanılır. Diğer çocukların incelenme sebebi ise erken emeklilik hakkının kullanıldığı çocuğun bakıma muhtaçlığı biter ise diğer çocuk üzerinden hakkın devam ettirilebilmesidir.
Evlatlık alınan engelli çocuklar için de çocuğun evlatlık alındığı tarihten itibaren erken emeklilikten yararlanılır. Engelli çocuğu olan babalar ise erken emeklilik hakkına sahip değil.
YARARLANMA SÜRESİ NE KADAR?
• Çocuğun yaşam süresince prim ekleme devam eder.
• Evlat edinilen çocuklar için de geçerlidir.
• Birden fazla malul çocuğu olanlarda tek hak bulunuyor.
• Çocuk Esirgeme Kurumu'nda sürekli yatılı olan çocuklar için bu haktan faydalanma söz konusu değil.
Çocuğu nedeniyle erken emekliliğe hak kazanabilen kadınların 1 Ekim 2008 tarihinden sonra çalıştıkları her gün 1.25 gün olarak hesaplanıyor. Emeklilik yaşı da erkene çekiliyor. 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren prim ödeme gün sayılarının dörtte biri emeklilik yaş sınırlarından indiriliyor.
Prim gün sayısına ilave edilecek dörtte birlik sürenin ve emeklilik yaşından indirilecek gün sayısının hesabında esas alınacak çalışma süresiyle ilgili olarak yasada ” bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri esas alınır” diye açık bir şekilde belirtilmesine karşın, Sosyal Güvenlik Kurumu, çocuğun ağır engelli hale geldiğini gösterir rapor tarihini esas alıyor ve çocuğun rapor tarihinden sonraki prim ödeme gün sayısını hesaba katıyor.
