Kurların yükselmesi gerekçesiyle yapılan zamların, kurların düşmesine rağmen sürmesi dikkat çekiyor. Vatandaş, “Biz bu oyunu patates ve soğanda da gördük. Stok yapanlar bulunsun, caydırıcı olması için de ceza miktarları yükseltilsin” diyor.
Ayçiçek yağında son aylardaki fiyat artışı yüzde 75’i buldu. 5 litrelik sıvı yağın fiyatı 40 liradan 70 liraya çıkarılmasının arkasında yatan en önemli neden spekülatif zamlar olarak dikkat çekiyor. Ağustos-Kasım 2020 döneminde yüzde 40 zamlanan 5 litrelik ayçiçek yağının fiyatı 40-50 liradan önce 60 liraya çıkarıldı. İthalattan kaynaklı hammadde maliyetinin artışı gerekçe gösterilerek yapılan fahiş zamların ardından 5 litrelik sıvı yağın fiyatının 70-80 liraya kadar tırmandırıldı.
Ekim ayının ortalarında kurlarda yaşanan artıştan kaynaklanan ilk dalga zamlar, kurlar geri çekilse de geri alınmadı. Ekim ortasından bu yana Dolar/TL seviyesi 8,5’ten 7,40’a, Avro/TL ise 10,1’den 9 liraya geriledi. Buna karşın yağ fiyatları aşağı düşmediği gibi, artmaya devam etmesi büyük tepki çekiyor.
FIRSATÇILIK DİZ BOYU
Döviz kurları son 3 ayda ciddi miktarda geri çekilmesine rağmen, sıvı yağ fiyatlarının artmaya devam etmesi, “fırsatçılık” olarak değerlendiriliyor. Arz-talep dengesiyle uyuşmayan spekülatif fiyat artışlarına kamuoyundan büyük tepki var. Vatandaşlar, dünya genelinde yaşanması beklenen kuraklık bahanesiyle gıda stokları yapan kesimlere yönelik denetimlerin sıklaştırılmasını istiyor.
DENETİMLERDEN NE ÇIKACAK?
Tepkiler üzerine Ticaret Bakanlığı denetimlerini sıklaştırdı. Türkiye genelinde 19-20 Ocak’ta gerçekleştirilen fiyat denetimlerinde 562 işletme bazında 9 bin 870 ürün incelendi. Elde edilen veriler Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu tarafından değerlendirilecek, Haksız fiyat artışı ile stokçuluk yaptığı tespit edilenlere idari para cezası uygulanacak. Ticaret Bakanlığı’na bağlı faaliyet gösteren “Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu”nun yaptığı denetimlerde nasıl bir sonuç çıkacağı merak ediliyor.
CAYDIRICI CEZALAR VERİLSİN
Bu hafta yapılan denetimlerde elde edilen veriler Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu tarafından değerlendirilecek. Firmaların savunmalarının alınmasının ardından haksız fiyat artışında bulunduğu tespit edilenler hakkında 10 bin liradan 100 bin liraya, stokçuluk faaliyetinde bulunduğu tespit edilenlere ise 50 bin liradan 500 bin liraya varan idari para cezası uygulanacak. Geçtiğimiz yıllarda da benzer fiyat spekülasyonlarının yapıldığını hatırlatan vatandaşlar, caydırıcı olması için ceza miktarlarının yükseltilmesi gerektiğini söylüyor.
ODALAR, BORSALAR VE BİRLİKLER NEDEN SESSİZ?
Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu’nda sivil toplum kuruluşlarının da bulanması dikkat çekiyor. Denetime takılan firmaların savunmalarının alınacağı kurulda, bu firmaların üyesi oldukları sivil toplum kuruluşlarının da bulunmasının caydırıcı olmayan cezaların verilmesinde etkili olup olmadığı merak ediliyor. Çünkü Ticaret Bakanlığı koordinasyonundaki kurulda, Adalet, Hazine ve Maliye, Sanayi ve Teknoloji, Tarım ve Orman bakanlıklarının yanısıra TOBB, TESK, üretici ve tüketici örgütleri, perakende sektörü temsilcileri de bulunuyor. Oda, borsa, birlik ve dernek gibi sivil toplum kuruluşlarının spekülatif zamları yapan üyelerine neden sessiz kaldığı da merak ediliyor.
AYÇİÇEĞİ ÇEKİRDEĞİNİN %70’İ İTHAL
Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği (BYSD) verilerine göre Türkiye’de yılda 1,5 milyon ton ayçiçeği yağı tüketiliyor. Bu tüketiminin yüzde 85’ini ayçiçeği yağı oluşturuyor. Hal böyle olunca Türkiye’nin yıllık 1,8 milyon tonluk ayçiçeği rekoltesi; yağ üretimi için gerekli olan hammadde ihtiyacının tamamını karşılayamıyor. Türkiye’nin yıllık sıvı yağ ihtiyacının tamamını içerden karşılayabilmesi için 3,5 milyon ton civarında ayçiçeğine daha ihtiyaç var. Bunun için ayçiçeği ekim alanlarının 2 katına çıkarması lazım.
STRATEJİK ÜRÜN İLAN EDİLSİN
Türkiye’nin yıllık ham yağ ithalatı 1 milyar dolara yaklaşıyor. Buna karşın Türkiye, yılda yaklaşık 750 milyon dolarlık yağlı tohum ve yağ ihracatı yapıyor. İç talebi yerli üretimle karşılayabilmek için bir dizi tedbirlerin alınması gerektiği ifade ediliyor. Bu tedbirlerin başında buğdayda olduğu gibi yağlı tohumların da stratejik ürün kapsamına alınması olduğunu belirten sektör temsilcileri; ayçiçeği üretim programının gözden geçirilmesi gerektiğinin altını çiziyor.
